Konopie (Cannabis sativa i indica oraz ruderalis) są roślinami o bardzo szerokim spektrum zastosowań, od farmaceutyki po przemysł tekstylny. Jeśli planuje się uzyskać wysoką jakość surowca i optymalne plony to istotne jest dostarczenie roślinom odpowiednich składników odżywczych. Warto mieć na uwadze, że niedobór pokarmowy może skutkować najczęściej deformacją liści, ale także zmniejszeniem wydajności i zahamowaniem wzrostu. W niniejszym artykule szczegółowo omówiona zostanie kwestia niedoboru składników pokarmowych w uprawie roślin konopi.
Znaczenie składników pokarmowych w uprawie konopi
Na wstępie trzeba wyjaśnić, że składnikami pokarmowymi są pierwiastki mineralne oraz proste związki nieorganiczne, jak i organiczne, bez których prawidłowe funkcjonowanie rośliny jest niemożliwe. Składniki pokarmowe są konieczne do prawidłowego rozwoju, wzrostu oraz plonowania roślin. W literaturze wyróżnia się makroelementy, które najczęściej pobierane są w dużej ilości oraz mikroelementy, których roślina potrzebuje w ilości mniejszej, ale ich niedobór może mieć negatywny wpływ zarówno na zdrowie, jak i wzrost konopi. Wśród makroelementów można wymienić azot (N), potas (K), fosfor (P), wapń (Ca), magnez (Mg), sód (Na), chlor (Cl), siarkę (S) oraz żelazo (Fe). Dla przykładu azot jest odpowiedzialny za wzrost wegetatywny, potas reguluje gospodarkę wodną i odporność rośliny, natomiast magnez pełni kluczową rolę w procesie fotosyntezy. Istotne jest, że każdy z wyżej wymienionych pierwiastków stanowi zaledwie 0,01% masy rośliny, w dodatku świeżej. Odnosząc się do mikroelementów nazywanych również mikroskładnikami można wymienić bor (B), mangan (Mn), miedź (Cu), cynk (Zn), molibden (Mo), a także kobalt (Co) i wiele innych związków chemicznych, których działanie jest dla roślin konopi zupełnie obojętne. Udział poszczególnych mikroskładników w masie świeżej rośliny oscyluje w granicach od 0,001% do 0,00001%. Szczególnie ciekawy jest mangan (Mn), który dba jednocześnie o przemianę materii, fotosyntezę oraz prawidłowy podział komórek w roślinie. Jest również doskonałym budulcem enzymów i ligniny. To dzięki tej substancji roślina jest stabilna, ponieważ wzmacnia ona ściany komórkowe.
Jakie są przyczyny niedoborów składników odżywczych?
Wiele czynników może być przyczyną niedoborów składników pokarmowych, ale najczęściej jest to nieprawidłowe pH gleby, zbyt niska temperatura lub zbyt duża wilgotność, a także stosowanie niewłaściwego nawozu i nieodpowiednie podłoże, czyli w zasadzie struktura gleby. Odnosząc się do pH gleby warto wskazać, że konopie czują się dobrze przy pH w granicach 6,0 – 6,5. Należy pamiętać, że zbyt zasadowe lub kwaśne podłoże może znacząco ograniczyć przyswajanie składników odżywczych. Zbyt niska temperatura jest dużym problemem dla fosforu, który w temperaturach mniejszych niż 10°C jest zwyczajnie niedostępny. Duża wilgotność też nie jest dobra, gdyż nadmiar wody blokuje dostęp tlenu do korzeni, co z kolei generuje problemy z pobieraniem składników mineralnych. Do stosowania niewłaściwego nawozu można zaliczyć także przenawożenie, ponieważ duża ilość jednego pierwiastka może ograniczyć przyswajanie innych, dla przykładu roślina ma utrudnione pobieranie magnezu, gdy potasu jest nadmiar. Ostatnią najczęściej wymienianą przyczyną niedoborów składników pokarmowych w uprawie roślin konopi jest niewłaściwa struktura gleby. Podkreślenia wymaga fakt, że zarówno gleby piaszczyste, jak i gleby ciężkie i zbite nie są odpowiednie pod uprawę roślin tego rodzaju. Lekka gleba piaszczysta ma niestety niewielkie zdolności zatrzymywania składników odżywczych, natomiast gleba ciężka i zbita ogranicza rozwój korzeni.
Czym są wymagania pokarmowe roślin konopi?
Wymagania pokarmowe to suma składników mineralnych pobranych przez rośliną w okresie jej życia, a umiejscowionych zarówno w podziemnych, jak i nadziemnych organach. Należy zauważyć, że mogą być one bardzo różnorodne i zależą od rodzaju oraz gatunku rośliny. Z samej gleby pobierane są przez roślinę pewne ilości konkretnego składnika pokarmowego, a brakujące ilości nazywane potrzebami nawozowymi trzeba uzupełnić stosując odpowiednie nawozy. Nie jest tajemnicą, że gleby mają w składzie różne ilości składników mineralnych, a do tego same rośliny z tego samego podłoża potrafią przyswajać różne ilości składników. Niestety znajomość samych wymagań pokarmowych rośliny jest jeszcze niewystarczająca do określenia, jakie składniki pokarmowe i w jakiej dokładnie ilości trzeba dostarczyć roślinie konopi, żeby plon był satysfakcjonujący pod względem jakościowym oraz ilościowym.
Objawy oraz skutki niedoborów składników pokarmowych
Niedobory składników pokarmowych mogą objawiać się na różne sposoby, które zależą od poziomu deficytu danej substancji oraz fazy wzrostu rośliny. Można uniknąć strat w plonach, jeśli wcześnie wykryte zostaną objawy niedoborów, co z kolei pozwoli na szybką, a w zasadzie natychmiastową reakcję.
Niedobór azotu (N)
Głównymi objawami niedoboru tego pierwiastka jest żółknięcie starszych liści oraz zahamowany wzrost. Zbyt mały poziom azotu powoduje, że cały liść staje się żółty i to razem z nerwami. W pierwszej kolejności żółkną starsze liście, ale jeśli nie dostarczy się azotu to z czasem zżółknie cała roślina. Warto dodać, że w zaawansowanym stadium niedoboru mogą pojawiać się nawet czerwonawe przebarwienia nerwów liściowych. Skutkiem niedoboru azotu jest zmniejszona produkcja biomasy, osłabione kwitnienie oraz znaczny spadek zawartości chlorofilu, co ma oczywiście niebagatelny wpływ na efektywność procesu fotosyntezy. Skutecznym rozwiązaniem może być nawóz azotowy, czyli na przykład mocznik, gnojowica lub saletra amonowa. Istotne jest również to, że w przypadku nagłego deficytu można stosować tzw. nawożenie dolistne. Więcej na temat niedoboru azotu.
Niedobór fosforu (P)
Do głównych objawów należą fioletowe oraz czerwone przebarwienia liści i łodyg, ograniczony wzrost pędów, a także znacznie spowolniony rozwój korzeni. Skutkiem tego typu niedoboru może być osłabienie całej struktury rośliny konopi, która ma automatycznie zmniejszoną odporność na stresy środowiskowe i w efekcie daje mniejsze plony. W niektórych przypadkach może się pojawić również niepełne kwitnienie, jednak zdarza się to stosunkowo rzadko. Najlepszym rozwiązaniem tego problemu jest zastosowanie nawozów organicznych bogatych w fosfor, wśród których najbardziej znane są obornik i guano. Gdy nie ma dostępu do tych dwóch nawozów, to równie dobrze sprawdzi się mączka kostna i superfostat. Więcej na temat niedoboru fosforu.
Niedobór magnezu (Mg)
Odnosząc się do objawów można wskazać chlorozę międzyżyłkową na starszych liściach, a także to, że liście zaczynają przybierać czerwone lub fioletowe zabarwienie. Długotrwały niedobór magnezu skutkuje zahamowaniem wzrostu rośliny, spadkiem intensywności fotosyntezy oraz przedwczesnym opadaniem liści. Rozwiązanie jest jednak bardzo proste, gdyż jest to dolomit lub siarczan magnezu, a dodatkowo również regularne uzupełnianie niedoborów przy użyciu nawozów mineralnych oraz organicznych. Więcej na temat niedoboru magnezu.
Niedobór manganu (Mn)
Jego niedobór objawia się przede wszystkim chlorozą międzyżyłkową na młodych liściach, co prowadzi do ich żółknięcia, a w zaawansowanych przypadkach do nekroz. Może także osłabiać system korzeniowy, spowalniając pobieranie wody i składników odżywczych. Niedobory najczęściej występują na glebach zasadowych, bogatych w wapń, które ograniczają przyswajalność manganu. Czynnikiem sprzyjającym jest również nadmiar żelaza lub cynku w podłożu. Aby zapobiec niedoborom, warto stosować nawozy zawierające mangan, a także dbać o optymalne pH gleby w zakresie 5,5-6,5. W przypadku wystąpienia objawów, szybkie zastosowanie dolistnych oprysków z manganem może skutecznie zniwelować problem i przywrócić roślinom zdrowy wygląd. Więcej na temat niedoboru manganu.
Niedobór potasu (K)
Podstawowe objawy niedoboru potasu (K) to chloroza oraz brązowe plamy na liściach. Dodatkowo krawędzie liści zaczynają się stopniowo zwijać i wysychać, co jest niezwykle ciężkie do przeoczenia. Skutkiem jest zmniejszona odporność na suszę oraz podatność na choroby grzybowe. Bardzo często roślina konopi ma też problemy z transportem wody oraz składników odżywczych. W takiej sytuacji doskonale sprawdzą się nawozy potasowe, które będą dostosowane do specyfiki uprawy. Dobrym wyborem będzie z pewnością siarczan potasu i popiół drzewny. Więcej na temat niedoboru potasu.
Niedobór wapnia (Ca)
Wśród najważniejszych objawów niedoboru wapnia (Ca) w uprawie roślin konopi można wyróżnić martwicę korzeni oraz deformację liści. Pojawić się może także nekroza na brzegach liści. Podstawowy skutek jest taki, że roślina konopi jest bardziej podatna na choroby, co wiąże się z tym, że znacząco osłabiona jest struktura ścian komórkowych. Nie ma na co czekać i trzeba działać szybko, a rozwiązaniem problemu może być kreda, wapno dolomitowe oraz – w przypadku ostrego niedoboru – dolistne stosowanie nawozów wapniowych. Więcej na temat niedoboru wapnia.
Niedobór żelaza (Fe)
Niedobór żelaza w uprawie roślin konopi (Fe) można rozpoznać najszybciej po tym, że liście stają się nagle jasnożółte, a nawet białe w zaawansowanym stadium, natomiast na młodych liściach pojawia się chloroza. Skutki są niestety bardzo poważne, ponieważ niedobór żelaza prowadzi do zahamowania wzrostu, osłabienia fotosyntezy oraz zmniejszenia produkcji biomasy. Można temu przeciwdziałać poprawiając warunki glebowe i stosując opryski dolistne. Więcej na temat niedoboru żelaza.
Na czym polega diagnostyka niedoborów składników pokarmowych?
Dla skutecznego zarządzania uprawą konopi kluczowa jest prawidłowa diagnoza niedoborów składników odżywczych. Istnieją różne metody umożliwiające ich wykrycie oraz identyfikację, między innymi analiza wizualna, badanie gleby, analiza roślinna, a także monitorowanie przewodności elektrycznej podłoża. Analiza wizualna polega na dokładnej obserwacji objawów na liściach oraz łodygach. Poszczególne niedobory mają charakterystyczne oznaki, takie jak deformacje liści. Dostępność makroelementów i mikroelementów można określić dzięki pomiarowi pH oraz zawartości składników mineralnych. Problemów związanych z niedoborem i nadmiarem składników można uniknąć wykonując regularne analizy gleby. Wśród najnowocześniejszych metod można wymienić chromatografię jonową oraz spektrometrię emisyjną.
Podsumowanie
Niedobory składników pokarmowych mogą istotnie wpływać na wzrost konopi i plony. Ich skutki dotyczą nie tylko słabszego kwitnienia, ale również obniżenia jakości kannabinoidów i zmniejszenia ilości biomasy. Niezwykle ważne jest stosowanie odpowiednich nawozów oraz regularne monitorowanie stanu gleby i roślin. Prawdą jest, że prawidłowe zbilansowanie składników pokarmowych pozwala uzyskać maksymalną efektywność uprawy. Kluczowe jest przede wszystkim świadome podejście do nawożenia oraz utrzymania odpowiednich parametrów środowiskowych, co w dłuższej perspektywie przekłada się na wyższą jakość surowca.
